نصب اصولی قفسه فلزی: تراز، گشتاور سفت‌کاری و تست بار

مقدمه: چرا نصب قفسه فقط بستن پیچ‌ها نیست

قفسه فلزی ستون فقرات هر انبار یا فروشگاه است و کوچک‌ترین خطای نصب می‌تواند به تغییر بارگذاری، خمیدگی سازه یا حتی واژگونی منجر شود. نصب اصولی یعنی هر ستون دقیقاً در محور عمودی، هر تیر در گشتاور مناسب و هر دهانه در ظرفیت مجاز خود کار کند. رعایت این جزئیات، نه‌تنها ایمنی را بالا می‌برد، بلکه عمر مفید سیستم و بهره‌وری عملیات را نیز افزایش می‌دهد. این دستورالعمل برای نصب انواع قفسه‌ها از جمله راک سنگین، پیچ و مهره‌ای و قفسه انباری تدوین شده است.

مرحله اول: آماده‌سازی بستر و کنترل تراز کف

بررسی مقاومت و صافی کف

پیش از نصب، کف باید از نظر مقاومت فشاری و یکنواختی بررسی شود. کف‌های بتنی باید حداقل مقاومت فشاری 25 مگاپاسکال داشته باشند و شیب کلی بیش از 1% نداشته باشد. هرگونه ترک یا نشست موضعی پیش از نصب باید ترمیم گردد، چون هر میلی‌متر اختلاف تراز در کف، در ارتفاع چندمتری قفسه به سانتی‌متر تبدیل می‌شود.

تعیین خطوط راهنما

با استفاده از لیزر لول و نقشه چیدمان، محورهای نصب را روی زمین مشخص کنید. رعایت فاصله بادخور بین دهانه‌ها و مسیرهای عبور لیفتراک از همین مرحله تعیین می‌شود. محور باید به گونه‌ای تنظیم شود که بارها دقیقاً در مرکز هر دهانه قرار گیرند و از اعمال گشتاور نامتقارن جلوگیری شود.

مرحله دوم: مونتاژ ستون‌ها و قاب‌ها

ترتیب مونتاژ و ابزار مناسب

مونتاژ ستون‌ها در حالت خوابیده روی زمین انجام شود تا بار اولیه به پیچ‌ها و مهاربندها وارد نشود. از آچار ترک‌متر با گشتاور تنظیم‌شده استفاده کنید؛ در سازه‌های سنگین، مقدار پیشنهادی معمولاً بین 70 تا 90 نیوتن‌متر است. پس از بستن هر قاب، با تراز لیزری عمود بودن را در دو جهت کنترل کنید.

اهمیت گشتاور سفت‌کاری

پیچ‌هایی که بیش‌ازحد سفت شوند، باعث له‌شدگی ورق و کاهش مقاومت کششی می‌شوند؛ در مقابل، پیچ‌های شل در اثر لرزش روزانه عملیات، به تدریج باز می‌شوند و باعث افت پایداری سازه خواهند شد. بنابراین تنظیم گشتاور بر اساس دستورالعمل سازنده حیاتی است.

مرحله سوم: نصب تیرها و طبقات

رعایت فاصله یکنواخت

تیرها باید در ارتفاع‌های دقیق و هم‌تراز نصب شوند. اختلاف بیش از ۵ میلی‌متر بین دهانه‌ها قابل قبول نیست. در سازه‌های چنددهانه، از تراز لیزری افقی برای کل ردیف استفاده کنید تا سطح بارگذاری یکنواخت بماند.

تثبیت با پین ایمنی و بک‌استاپ

در قفسه‌های فلزی، اتصال تیر به ستون باید با پین ایمنی قفل شود تا در اثر ضربه لیفتراک، از جدا شدن ناگهانی جلوگیری شود. نصب بک‌استاپ (تیر یا شبکه پشت قفسه) نیز از سقوط بار به پشت دهانه جلوگیری می‌کند—ویژه در قفسه‌هایی که پشتشان مسیر تردد یا دیوار نیست.

مرحله چهارم: تراز نهایی و کنترل انحراف

تراز عمودی (Plumbness)

انحراف ستون‌ها از محور عمودی نباید از ۱/۱۰۰ ارتفاع کل تجاوز کند. یعنی اگر ارتفاع قفسه ۵ متر است، حداکثر انحراف مجاز ۵ سانتی‌متر است. این کنترل با شاقول لیزری یا ریسمان عمودی انجام می‌شود.

تراز افقی (Levelness)

سطح تیرها در امتداد طولی و عرضی باید هم‌سطح باشد. انحراف بیش از ۳ میلی‌متر در طول دهانه، در زمان بارگذاری به خمش موضعی منجر می‌شود. برای کنترل دقیق، از تراز دیجیتال و نشانه‌گذاری موقت روی ستون‌ها استفاده کنید.

مرحله پنجم: تست بار و تأیید نهایی

روش تست

تست بار باید به‌صورت تدریجی انجام شود. ابتدا با ۵۰٪ ظرفیت طراحی، سپس ۸۰٪ و در نهایت ۱۰۰٪ بارگذاری کنید. در هر مرحله، خمش تیر، نشست کف، و تغییر شکل ستون‌ها را اندازه‌گیری کنید. اگر پس از برداشت بار، خمش دائمی باقی بماند، آن دهانه باید مجدداً بررسی شود.

مستندسازی نتایج

تمام مراحل تست باید در چک‌لیست رسمی ثبت شود: نوع قفسه، ظرفیت طراحی، مقدار بار تست‌شده، تغییر شکل ثبت‌شده و امضای ناظر فنی. این مدارک برای ممیزی ایمنی و بیمه ضروری هستند.

نکات کلیدی نصب ایمن

• از نصب قفسه در کنار ستون یا دیوارهای ترک‌خورده خودداری کنید؛ فشار جانبی در این نواحی به سازه منتقل می‌شود.

• در قفسه‌های چندسطحی، کف طبقات باید از شبکه یا ورق پانچ‌شده با تحمل بار حداقل ۳۵۰ کیلوگرم بر متر مربع استفاده کند.

• تمام مسیرهای عبور لیفتراک باید حداقل ۱۵ سانتی‌متر از پایه قفسه فاصله داشته باشند.

• در پایان نصب، نصب گارد ستون، گارد انتهای راهرو و برچسب ظرفیت هر دهانه الزامی است.

جمع‌بندی

نصب اصولی قفسه فلزی ترکیبی از دقت فنی، ابزار استاندارد و کنترل نهایی مستند است. رعایت تراز، گشتاور سفت‌کاری و تست بار، نه‌تنها مانع فرسودگی زودرس سازه می‌شود، بلکه ایمنی روزمره انبار را تضمین می‌کند. به‌ویژه در سیستم‌های قفسه انباری که بارگذاری مداوم و جابه‌جایی سریع کالا دارند، کنترل تراز و گشتاور در هر مرحله از نصب حیاتی است. در نهایت، قفسه‌ای که با اصول مهندسی نصب شده باشد، نه‌تنها عمر بیشتری دارد، بلکه بهره‌وری انبار را هم به‌صورت محسوس بالا می‌برد.